Kodeks postępowania karnego stanowi, iż w celu dokonania oględzin lub otwarcia zwłok prokurator lub sąd może zarządzić wyjęcie zwłok z grobu. Oględziny lub otwarcie zwłok mogą być dokonane celem uzyskania dowodów i ustalenia, czy przyczyną zgonu było przestępne działanie. W takiej sytuacji sąd lub prokurator zarządzają wydobycie pochowanych zwłok wówczas, gdy zachodzi podejrzenie śmierci gwałtownej (zabójstwo, samobójstwo), a zwłoki zostały pochowane bez dokonania oględzin sądowo – lekarskich, ewentualnie rzetelność czynności przeprowadzonych przed pochówkiem budzi wątpliwości, bądź też gdy uprzednio przeprowadzone badania okazały się niewystarczające do określenia przyczyny lub okoliczności śmierci.

Czy tylko prokurator i sąd mogą zarządzić wyjęcie zwłok z grobu?

Przeprowadzenie ekshumacji jest możliwe również na umotywowaną prośbę osób uprawnionych do pochowania zwłok za zezwoleniem właściwego inspektora sanitarnego. Prawo pochowania zwłok ludzkich ma najbliższa pozostała rodzina osoby zmarłej, a mianowicie pozostały małżonek(ka), krewni zstępni, krewni wstępni, krewni boczni do 4 stopnia pokrewieństwa, powinowaci w linii prostej do 1 stopnia.

Najczęściej osoby uprawnione żądają ekshumacji zwłok celem przeniesienia ich do innego miejsca, a więc pochowania na innej kwaterze na Cmentarzu np. w grobowcu rodzinnym, czy też żądają ekshumacji zwłok celem dokonania ich kremacji powołując się przy tym np. na wykonanie ostatniej woli zmarłego, co w czasie pochówku z różnych względów było niemożliwe. Przykład takiej umotywowanej prośby o ekshumację zwłok mogą stanowić tragiczne okoliczności śmierci osoby pochowanej i brak pewności rodziny co do faktu, czy w grobie rzeczywiście znajdują się szczątki danej osoby.

Decyzję w zakresie ekshumacji może podjąć również inspektor sanitarny w razie zajęcia terenu cmentarza na inny cel. W sytuacji gdy ekshumacja następuje wskutek zajęcia terenu cmentarza na inny cel przepisy obligują do pochowania wydobytych zwłok i szczątków na nowo w innym miejscu.

Podstawa prawna:

Art. 209 § 1, art. 210 Kodeksu postępowania karnego.

Art. 10 ust. 1, art. 15 ust. 1 i 2 Ustawy z dnia 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych.

Orzecznictwo:

Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Opolu z dnia 9 czerwca 2008 r.II SA/Op 55/08

Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Opolu z dnia 21 marca 2006 r.

Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku, II SA/Op 507/05, I SA/Bk 1129/14.